Zeer koude nachten door sneeuwdek?

[TMCThomas]

Zeer koude nachten door sneeuwdek?


Foto gemaakt door Jannes Wiersema - Roodeschool - 4 februari 2012 was sprake van ijsmist en poolsneeuw. Het is niet uitgesloten dat we dit na het weekend ook gaan zien.

De huidige weermodellen winden er geen doekjes om: er zou een dik pak sneeuw kunnen vallen, plaatselijk meer dan 30 cm in het midden en (noord)oosten. Door de krachtige oostenwind kan de sneeuw verstuiven tot metershoge sneeuwduinen en daalt de gevoelstemperatuur onder -10 graden. En als de wind na het weekend gaat liggen en het klaart op, gaat de diepvries pas echt open...

Sneeuw zorgt ervoor dat het overdag en vooral 's nachts een stuk kouder is. Overdag komt warmtestraling van de zon binnen. Zonder sneeuwdek wordt deze straling door de bodem opgenomen, waardoor de luchttemperatuur stijgt. Sneeuw reflecteert (een deel) van deze instraling, waardoor de middagtemperatuur wat lager uitvalt.

Zeer strenge vorst door sneeuwdek
Temperaturen lager dan -15 graden komen in ons land vrijwel alleen voor als er een dik pak sneeuw ligt. Zonder sneeuwdek wordt de opgenomen warmte in de bodem weer uitgestraald. Bij een bewolkte nacht kan deze warmtestraling niet ontsnappen en zal het nooit een hele koude nacht worden. Bij helder weer kan deze uitstraling wel verdwijnen in de atmosfeer en koelt het sterk af, mits er weinig wind staat en de luchtlagen niet met elkaar mengen.

Bij een dik vers sneeuwdek kan de temperatuur, onder rustige en heldere omstandigheden, nog veel lager uitpakken. Dit komt omdat het sneeuwdek een isolerende werking heeft. Zeker een vers sneeuwdek bevat veel lucht en werkt als een soort deken over de bodem. De bodemwarmte kan hierdoor niet weg. Tevens zorgt een witte sneeuwlaag voor extra veel infrarood-uitstraling. Dit wordt ook wel het albedo-effect genoemd. Omdat de sneeuw zo wit is, koelt deze laag zeer snel af en dit wordt doorgegeven aan de onderste luchtlaag, die vervolgens ook snel afkoelt. Beide factoren zorgen voor een zeer snelle afkoeling boven het sneeuwdek.

Ingrediënten voor zeer koude nachten
Vanaf de nacht naar dinsdag krijgen we af en toe te maken met opklaringen en ook de wind neemt tegen die tijd wat af. Het sneeuwdek is dan al wel wat ouder, dus het effect zal een beetje afnemen. Toch komt nog steeds weinig bodemwarmte vrij.

Dat betekent dat de temperatuur in de loop van de week bij een helder en rustig weertype vanaf 17 uur in de namiddag al een vrije val kan maken. Omdat de middagtemperatuur rond -5 graden ligt, kan het in de avond al snel streng vriezen met -10 tot -15 graden. Het is zelfs niet uitgesloten dat het kwik 's nachts regionaal richting -20 graden daalt. Mits het helder en rustig weer is. Of dat gaat gebeuren is nog niet helemaal duidelijk, maar de potentie is er. Mochten de nachten bewolkt blijven, dan is er maar weinig dagelijkse gang en liggen de minima rond -8 graden.

Twee keer eerder deze eeuw
Deze eeuw hebben we twee prachtige voorbeelden van extreem koude nachten bij een vers sneeuwdek. Zo lag er op de ochtend van 4 maart 2005 maar liefst 32 cm sneeuw in de Noordoostpolder. In Marknesse daalde de temperatuur naar -20,7 graden en daarmee was het landelijk de koudste dag in maart sinds 1845. In Hoogeveen werd het -19,7 graden boven een sneeuwdek van 58 cm!

Iets recenter was de koude nacht van 4 februari 2012. Eerst viel op grote schaal, met uitzondering van het oosten, 5-10 cm sneeuw. Eind van de avond daalde het kwik lokaal al tot -20 graden boven de verse sneeuw en in de vroege ochtend was het met uitzondering van de kustgebieden en het oosten op grote schaal -19 tot -22 graden. Lelystad boekte met -22,9 graden de koudste nacht sinds 1985. Opvallend: in de gebieden waar geen sneeuw lag langs de oostgrens was het beduidend minder koud, zo was het in Zuid-Limburg en in de Achterhoek 'slechts' -14. Een pak sneeuw kan dus zomaar 8 graden schelen!

Uit de vorige eeuw hebben we nog veel meer voorbeelden, zoals de eerste januariweek van 1979. In het Groningse Ten Post daalde het kwik van 2 tot en met 5 januari elke nacht onder -20 graden. Op 4 januari werd het -24,7 graden. Op 16 februari 1956 werd het in het Groningse Uithuizermeeden boven een vers pak sneeuw -26,8 graden en het nationale kouderecord van -27,4 graden in het Achterhoekse Winterswijk werd op 27 januari 1942 ook gemeten boven veel sneeuw. Hoe koud het komende week gaat worden is afwachten, maar de potentie voor zeer strenge vorst is er.

Door: Jordi Huirne
Bron: weer.nl