Zonneactiviteit vertoont toch geen stijgende trend

[Jan van Ooijen]

Zonneactiviteit vertoont toch geen stijgende trend

Astronomen hebben twee historische meetreeksen die inzicht geven in de activiteit van de zon beter met elkaar in overeenstemming gebracht. De 'gekalibreerde' gegevens laten zien dat de activiteit van de zon sinds 1700 geen duidelijk stijgende tendens vertoont. Dat betekent dat de zon waarschijnlijk geen significante bijdrage heeft geleverd aan de temperatuurstijging op aarde, die sinds het begin van de industriële revolutie is waargenomen. De magnetische activiteit van de zon gaat op en neer met een periode van ongeveer 11 jaar. In actieve perioden zijn meer donkere, 'koele' plekken te zien dan anders. Je kunt het verloop van de zonnecyclus dus bijhouden door simpelweg het aantal zonnevlekken te tellen.



Sinds 1856 wordt bij die telling gebruik gemaakt van het zogeheten Wolf-getal. Dat is een methode waarbij zowel het aantal individuele zonnevlekken als het aantal zonnevlekgroepen in rekening wordt gebracht. Er bestaan echter ook veel oudere waarnemingen van zonnevlekken, die teruggaan tot het begin van de 17de eeuw. Die zijn echter gedaan met telescopen die niet goed genoeg waren om alle afzonderlijke zonnevlekken te zien: alleen de grotere groepen van zonnevlekken werden opgetekend. Om toch iets met deze oude waarnemingen te kunnen doen, werd in 1998 het 'Group Sunspot Number' (GSN) geïntroduceerd. Dit getal vertoont dezelfde 11-jarige zonnecyclus als het Wolf-getal. Maar vóór 1885 en rond 1945 vertonen de beide reeksen duidelijke verschillen: het GSN-getal is daar lager. Het gevolg daarvan was dat de zonneactiviteit, zoals uitgedrukt in het GSN-getal, een stijgende trend leek te vertonen.

Daaruit leidden sommige wetenschappers af dat de mondiale temperatuurstijging van de afgelopen eeuwen wellicht voor een belangrijk deel aan de zon kon worden toegeschreven. Een nieuwe analyse heeft nu echter laten zien dat de vermeende stijgende trend het gevolg is van een kalibratiefout in het GSN-getal. Anders gezegd: er is een fout gemaakt in de wijze waarop dit getal werd berekend. Nu deze fout is rechtgezet, zijn de beide historische meetreeksen veel beter met elkaar in overeenstemming en lijkt het erop dat de zonneactiviteit de afgelopen 300 jaar niet significant is veranderd. De conclusies van dit onderzoek zijn vrijdag 7 augustus gepresenteerd tijdens een persbijeenkomst bij de 29ste Algemene Bijeenkomst van de Internationale Astronomische Unie, die momenteel in Honolulu (Hawaï) plaatsvindt.

Astronieuws