Begin van de weermetingen

[Jan van Ooijen]

Begin van de weermetingen

De bakermat van de weerkundige meting ligt in Italië. Rond 1593 vond de Italiaan Galileo Galilei de thermometer uit. Hij testte in die jaren de thermoscoop, een voorloper van de thermometer. Het instrument bestond uit een lange rechtopstaande buis die van boven was afgesloten door een glazen bol en van onder in een bak water stond. Bij hogere temperaturen zette de lucht in de bol uit en werd het water omlaag gedrukt. Een voorloper was er al in de klassieke oudheid: in de 2e eeuw voor Christus gebruikte de arts Galenus een soortgelijk instrument als koortsthermometer.


_{Galileo Galilei bekend van de telescoop en als uitvinder van de thermometer}

Galilei lukte het om het instrument verder te ontwikkelen al duurde het tot later in de 17e eeuw voor weermetingen werden gedaan met deze Florentijnse thermometer. De eerste werden gebruikt om de temperatuur van de wijn te meten. Pas na uitvinding van de barometer in 1644 door de Italiaan Evangelistica Torricelli werden initiatieven genomen om het weer te meten. Ook dat gebeurde in Italië waar groothertog Ferdinand II van Toscane in 1653 de Academia del Cimento oprichtte. Dankzij deze organisatie werden volgens voorgeschreven richtlijnen verschillende keren per dag metingen verricht van temperatuur, luchtdruk en vochtigheid in Florence, Pisa, Bologna en Parma. In 1667 werd de Academia opgeheven onder druk van de kerk die vasthield aan de opvatting dat het weer verband hield met de kosmos.

De Italiaanse prins Cosimo de Medici reisde in die jaren naar de Lage Landen en nam zijn Forentijnse thermometer mee. Zo zijn er metingen bewaard die tussen 19 december 1667 en 7 januari 1668 in Amsterdam zijn verricht, de eerste meetreeks in ons land. Uit dagboeken blijkt dat er op het stadhuis in Delft al in 1621 een soort thermometer moet hebben gestaan waarvan de stand door raadsleden zou zijn bijgehouden. De gegevens zijn echter verdwenen. Ook de Amsterdamse arts Nicolaes Janszoon van Wassenaar heeft tussen 1622 en 1630 temperatuurmetingen verricht. Ook deze reeks is, afgezien van enkele getallen, verdwenen. Ook metingen van de Zeeuw Isaac Beeckman, die in Dordrecht in de jaren 1627-1637 als eerste een weerstation had, zijn verloren gegaan.

In 1697 en 1698 zijn in ons land metingen verricht door de Leidse hoogleraar Wolferd Senguerd. Sinds 1706 is zonder onderbreking gemeten. De waterbouwkundige Nicolaus Cruquius begon toen in Delft. Het KNMI beschikt daarmee over drie eeuwen metingen.

Bron KNMI