"Beringstraat houdt ijstijd weg uit Europa"

[Jan van Ooijen]

"Beringstraat houdt ijstijd weg uit Europa"

We hoeven in Europa nog niet meteen voor een ijstijd te vrezen als gevolg van de klimaatwijziging, zegt de Amerikaanse klimaatwetenschapper Aixue Hu. Zolang de Beringstraat open blijft, zal de Golfstroom onze contreien warmte brengen, voorspelt hij. In toekomstscenario's over de klimaatwijziging duikt meer dan eens het doembeeld van een flink haperende Golfstroom op. Deze oceaanstroom, die via de Amerikaanse oostkust warmte naar Europa brengt, zou door smeltend noordpoolijs kunnen stilvallen, met grote koude als gevolg in Europa. Vandaag is die Golfstroom er mee voor verantwoordelijk dat onze contreien warmer zijn dan bijvoorbeeld Canada, dat op dezelfde breedtegraad ligt.



Aixue Hu, meteoroloog en oceanograaf van het National Center for Atmospheric Research (NCAR) in de Verenigde Staten, zegt dat zo'n scenario nog niet voor meteen is. De Beringstraat tussen Alaska en Siberië, de zee-engte die de Stille Oceaan van de Noordelijke IJszee scheidt, houdt de Golfstroom nog wel een tijdje aan de gang, leest hij af uit computermodellen.

Droge Beringstraat
Meer dan tienduizend jaar geleden, tijdens de laatste ijstijd, is de Golfstroom wel al stilgevallen, maar dat gebeurde alleen omdat het zeeniveau toen laag was, zo laag dat de Beringstraat helemaal droog kwam te staan, zegt Aixue Hu, die zijn bevindingen deze week in de Proceedings of the National Academy of Sciences publiceerde.  In de nabije toekomst is geen sprake van een droog vallende Beringstraat, zegt hij. Wereldwijd stijgt het zeeniveau zelfs. En zolang de Beringstraat openblijft, komt er geen abrupt klimaatfenomeen, aldus Hu.

Zoutgehalte van de oceaan
De rol van de Beringstraat heeft te maken met het zoutgehalte van het oceaanwater. Doordat de Golfstroom, onderdeel van een wereldwijd, lusvormig systeem van oceaanstromen, zijn warmte aan Europa afgeeft, koelt hij af en wordt hij zwaarder: hij zakt en wordt zo een onderstroom. Die koude onderstroom keert vervolgens naar het zuiden terug, warmt daar weer op, stijgt en sluit zo de lus.

De lus zou verstoord kunnen worden door het smelten van noordpoolijs. Doordat dan grote hoeveelheden zoet water in de Atlantische Oceaan terechtkomen, daalt het zoutgehalte van de zee. Minder zout water kan niet meer zakken, ook al is afgekoeld. Resultaat: de stroom valt stil, en Europa is een belangrijke warmtebron kwijt. Dit scenario werd gepopulariseerd door de Amerikaanse fictiefilm The Day After Tomorrow (2004). Ook via de klimaatcampagne van Al Gore kreeg het beeld ruime weerklank.

Geleidelijk proces
In de werkelijkheid is dit vandaag onmogelijk, zegt Hu. Het water van de Stille Oceaan is minder zout dan dat van de Atlantische Oceaan, en via de Beringstraat gaat het er water van de Stille Oceaan naar de Noordelijke IJszee en zo naar de noordelijke Atlantische Oceaan: het zoutgehalte van de Golfstroom wordt dus nu al verdund. De toename van zoet water door het smelten van noordpoolijs zou die verdunning alleen maar doen toenemen, een geleidelijk proces. Met een droog gevallen Beringstraat zou dat proces veel abrupter verlopen: het gesmolten ijswater zou de stroom ineens helemaal doen stilvallen, iets wat mogelijk in de laatste ijstijd gebeurd is.

Transportband van de oceaan
Hu onderzocht het wereldwijde systeem van oceaanstromen dat bekend staat als de thermohaliene circulatie (thermo wijst op warmte, halien op zoutgehalte) en ook wel eens de transportband van de oceaan wordt genoemd. De lusvormige transportband voert warm oppervlaktewater van het zuiden van de planeet naar het noorden, van het zuidelijke deel van de Stille, Indische en Atlantische Oceaan naar het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan en de Noordelijke IJszee. Die stroming komt langs de oostkust van de Amerika's. Vandaar, van de Golf van Mexico, steekt hij de Atlantische Oceaan over naar Europa en de Noordelijke IJszee, de stroom die de Golfstroom wordt genoemd.

Bron Hln