Onweerskansen

[Jan van Ooijen]

Onweerskansen

Onweer is niet altijd even makkelijk te voorspellen en de ernst wordt soms pas duidelijk als de buien ontstaan. De ontwikkeling van actieve buiencomplexen met talloze bliksemontladingen, heftige windstoten, wolkbreuken en hagel kan soms razendsnel gaan waardoor onweersbuien een groot risico kunnen vormen voor de veiligheid. Het publiek kan er zich er bij het zonnige en warme weer dat vaak aan onweer voorafgaat geen voorstelling van maken hoe bedreigend de situatie kan zijn en hoe snel het noodweer zich kan manifesteren. Een onschuldig ogende neerslagradar kan in korte tijd vollopen met uitdijende rode en zwarte vlekken die duiden op zware buien.

Het KNMI geeft regionale waarschuwingen uit voor onweer in de vorm van kleurcoderingen. Code geel bij meer dan 60 procent kans op minstens één ontlading per vijf minuten, gewone onweersbuien dus. Wanneer in een groot deel van het land grote complexen met zware buien worden verwacht kan een hogere waarschuwing (code oranje) of een nog ernstiger Weeralarm (code rood) voor grootschalig zwaar onweer worden uitgeven. Zwaar onweer houdt in dat er in vijf minuten minstens vijfhonderd ontladingen worden geregistreerd.


_{Een onweerswolk kan zich explosief ontwikkelen (foto: Tinus Beckers)}

Zwaar onweer hangt meestal samen met warmte en grote tegenstellingen in temperatuur. Soms ligt een overgangsgebied tussen warme en koelere lucht boven of dichtbij ons land wat grote onweerskansen oplevert. Zo'n toestand met een scheidingsgebied tussen warmte en koelte kan dagen achtereen standhouden met herhaaldelijk onweer. De onweersactiviteit leeft vaak in de namiddag of avond op wanneer de hoogste temperaturen worden bereikt. Ook op andere momenten van de dag kan ons land te maken krijgen met onweersbuien of restanten daarvan die vanuit bijvoorbeeld Frankrijk, België of Duitsland ons land bereiken.

Een sterke wind op grote hoogte in de atmosfeer kan een belangrijke rol spelen bij de ontwikkeling van de buien. De straalstroom, een zeer krachtig windveld op zo'n tien kilometer hoogte, voert met grote snelheid koudere lucht aan met aanzienlijk lagere temperaturen dan aan het aardoppervlak worden gemeten. Dat leidt tot een sterke temperatuurafname met de hoogte, een zeer onstabiele atmosfeer. Voor zware onweersbuien is het gunstig als op enkele kilometers hoogte een soort deksel aanwezig is: een stabiele laag die een verticale menging van luchtsoorten verhindert. Bij oplopende temperatuur aan de grond door zonnig weer wordt de atmosfeer dan geleidelijk warmer en als het dan onstabiel wordt ontstaan er sterk stijgende luchtstromingen. Zo'n ontwikkeling kan heel explosief zijn en in korte tijd leiden tot heftig onweer.

Een kleine verandering van de windrichting op grote hoogte kan er echter voor zorgen dat het deksel iets sterker is dan verwacht waardoor er geen buien kunnen ontstaan of dat er te weinig vocht aanwezig is om de buienwolken te voeden of dat de stijgstromen als het ware uit elkaar getrokken worden. Dat zijn subtiele processen waarbij het een dubbeltje op zijn kant is of het onweer er wel of niet komt. Blijft het onweer uit dan hebben we geluk gehad maar als het er komt is het ook meteen flink raak met alle gevolgen vandien.

KNMI