Warmte in januari

[Jan van Ooijen]

Warmte in januari

Hoge temperaturen in de winter hangen vaak samen met een harde wind of storm. Stormdepressies brengen grote hoeveelheden lucht in beweging en bij nadering van zo'n lagedrukgebied wordt meestal zachte lucht aangevoerd. In deze tijd zijn extreem hoge temperaturen dan ook niet in de eerste plaats het gevolg van de zon, maar worden deze bereikt door aanvoer van zachte lucht. Daarom kan de hoogste waarde van de temperatuur in de winter op elk moment van de dag worden bereikt of zelfs midden in de nacht voorkomen.

Onder gunstige weersomstandigheden kunnen in januari in ons land temperaturen van 10 tot 14 graden worden gemeten. Normaal (gemiddeld over het tijdvak 1981-2010) loopt de maximumtemperatuur uiteen van ongeveer 5 graden begin januari tot circa 6 graden aan het einde van die maand. De minimumtemperatuur ligt in deze tijd van het jaar gewoonlijk enkele tienden van graden boven het vriespunt.

De Bilt registreerde op 13 januari 1993 een maximumtemperatuur van 15,1 graden. Dat was voor januari de hoogste temperatuur sinds het begin van de metingen in 1854. In het zuiden zijn in januari ooit nog hogere temperaturen gemeten van 15 ?  16 graden. Op 16 januari 1947 werd in Maastricht een maximumtemperatuur gemeten van 17,2 graden. Warmer is het in deze tijd van het jaar in ons land nooit geworden. Het warmterecord was een unieke uitschieter in de op één na koudste winter van de meetreeks. Drie weken later werd de Elfstedentocht gereden.

Omdat er bij een sterke aanvoer van zachte lucht in januari meestal weinig verschil is tussen de temperatuur 's nachts en de temperatuur overdag kan de temperatuur dan soms een heel etmaal boven de 10 graden blijven. Op 9 januari 2007 werd in De Bilt een minimumtemperatuur gemeten van 11,8 graden, de warmste januarinacht sinds tenminste 1901.

De jaren 1998, 1999, 2005 en 2007 begonnen extreem zacht. Op 9 januari 2007 registreerde De Bilt een maximum van 13,7 graden, op 5 januari 1999 werd 13,5 graden gemeten. Oost Maarland (L) meldde toen 16,4 graden, uniek zulke warmte in het begin van het jaar. In het zuiden lagen de temperaturen in die maand drie dagen achtereen rond 15 graden. In januari 1998 duurde het extreem zachte weer nog langer: over de eerste tien dagen van januari 1998 boekte De Bilt 7,7 graden. Dat gemiddelde is ook in de eerste decades van januari 1916 en 1988 gehaald. In 2005 waren de eerste 10 dagen met 8,1 graden als gemiddelde nog iets zachter, maar de eerste decade van januari 2007 was de warmste met gemiddeld 8,8 graden.

KNMI