De lichtende nachtwolken komen er weer aan!

[TMCThomas]

De lichtende nachtwolken komen er weer aan!


De tijd van een bijzonder verschijnsel nadert weer: lichtende nachtwolken! Waar en wanneer maak je de meeste kans om ze te spotten?

Rond de midzomernacht
Lichtende nachtwolken zijn een tamelijk zeldzaam atmosferisch verschijnsel dat we alleen kunnen spotten rondom de 'langste' dag van het jaar. Tussen begin juni en half juli (ongeveer vanaf 3 weken vóór en tot 3 weken ná de midzomernacht) kunnen de zilverachtige wolken op zeer grote hoogte in de atmosfeer gezien worden boven ons land. In de video hieronder kun je bekijken hoe ze ontstaan:

Kijk tijdens de schemering
De beste periode om naar lichtende nachtwolken uit te kijken is tussen 23.00 en 00.00 uur 's avonds en tussen 3.30 en 4.30 uur in de vroege ochtend. Ofwel ongeveer een uur na zonsondergang en ruim een uur voor zonsopkomst. Op dat moment schijnt de zon vanaf het hoge noorden schuin tegen de horizon en kunnen de zilverachtige wolken zichtbaar worden.

De kans dat je ze op een heel fraaie wijze ziet is echter niet groot. Precies op het juiste tijdstip moet er een zogenaamd 'veld' met lichtende nachtwolken op de juiste hoogte hangen tussen het noordoosten en het noordwesten. De hoogte kan nogal variëren: soms blijft het bij 5-15°, maar in extreme gevallen kunnen de nachtwolken zelfs tot recht boven ons hoofd reiken! Daarnaast moet het weer natuurlijk meewerken. De laatste jaren hebben we regelmatig gezien dat de mooiste momenten met lichtende nachtwolken vielen op avonden dat het bewolkt was, waardoor we het misten. Tijdens heel actieve 'displays' kun ze je trouwens gedurende de hele nacht blijven zien, zei het laag aan de noordelijke horizon. De laatste nacht dat dit heel fraai gebeurde was van 21 op 22 juni 2019.

Hoe leg je ze vast?
Lichtende nachtwolken fotograferen kan best een uitdaging zijn. Met professionele camera's gebruik je een lange sluitertijd, waardoor er gedurende langere tijd meer licht in de sensor valt. Dan worden ze op de foto beter zichtbaar dan visueel. Naarmate je langer belicht kan dat wel ten koste gaan van de structuur van de wolken op je opname. Dit zal gebeuren vanaf een belichtingstijd van 7-10 seconden. Lichtende nachtwolken kunnen namelijk dynamisch zijn met golvende bewegingen en om die mooi vast te leggen is een kortere sluitertijd juist een must (maximaal 5 seconden). Gooi daarom de ISO waarde een beetje omhoog wanneer je dit soort dingen op een fraaie wijze probeert vast te leggen. Afhankelijk van de felheid van de wolken kun je het best variëren van iso400 tot iso1600. Bij een heel fel display zijn lagere waarden ook prima mogelijk.

Wanneer we te maken hebben met een écht intensief veld lichtende nachtwolken, dan kun je ze zelfs moeiteloos met je telefoon fotograferen of filmen. Dit is echter wel zeldzaam en je gaat het meestal toch wel aan de kwaliteit van de beelden terugzien.


Fraaie lichtende nachtwolken boven Drenthe, in juni 2019! Credits: Robin Giesen

Weersverwachting begin juni
De komende dagen is het weer relatief gunstig om de eerste lichtende nachtwolken van het jaar te spotten. Er komen tijdens de avond en nacht brede opklaringen voor, al zullen we met name landinwaarts ook nog wel wat stapelwolken zien. Vrijdagavond zou in het zuiden een lokale (onweers)bui uit België kunnen binnen drijven en datzelfde geldt voor zaterdagavond. Vanaf Pinksteren worden de verwachtingen beduidend minder: er komt meer bewolking en de kans op buien neemt verder toe, vooral tijdens de avonduren. Doordat deze buien zich waarschijnlijk vooral in het binnenland voordoen, maken de kustgebieden en het noordwesten van ons land de grootste kans om een eerste glimp op te vangen van de nachtwolken.

Toch blijft belangrijk om te benadrukken dat dit verschijnsel zich nauwelijks laat 'voorspellen'. Er bestaat wel een soort radar, gepositioneerd in het oosten van Duitsland, waarop een signaal zichtbaar is als ze verschijnen. Maar dit is zeker niet waterdicht. De voorbeelden zijn legio waarop het radarsignaal fors was, zonder dat we iets konden waarnemen. En omgekeerd. Het beste blijft waarnemen op de ouderwetse manier: 's avonds omstreeks 23 uur gewoon even naar de lucht kijken of ze je ziet!

Foto omslag: eigen opname (juni 2020)

Door: Wouter van Bernebeek
Bron: Weerplaza