Lichtende nachtwolken vaker te zien door toename in methaan

[TMCThomas]

Lichtende nachtwolken vaker te zien door toename in methaan


Figuur 1. Lichtende nachtwolken gefotografeerd vanaf Terschelling in de nacht van 19/20 juni 2020, kort na middernacht. Bron: Sytse Schoustra.
07 juli 2020

Midzomernacht is de tijd van het jaar waarin lichtende nachtwolken in Nederland goed te zien zijn. Vóór de industriële revolutie was de kans op het waarnemen van heldere lichtende nachtwolken slechts eens per 100 jaar. Tegenwoordig worden deze wolken elk jaar wel gezien. Dat komt waarschijnlijk door de toename van methaanconcentraties in de atmosfeer. Aan het eind van de avondschemering of in de nanacht, vijf kwartier vóór zonsopkomst kan zonlicht door ijle ijswolken op ongeveer 85 km hoogte worden weerkaatst. Er is dan een lichtende wolkensluier als een soort spinnenrag aan de noordelijke hemel zichtbaar, zoals in de nacht van 19 op 20 juni 2020 (figuur 1).

Lichtende nachtwolken zijn in Nederland zeldzaam, maar de afgelopen weken zijn er diverse meldingen geweest. Lichtende nachtwolken ontstaan in de mesosfeer rond 85 km hoogte waar temperaturen in deze tijd van het jaar zo laag zijn (-90°C tot -145°C) dat zich een minieme hoeveelheid rijp vormt op klein deeltjes, bijvoorbeeld meteorietenstof. De waterdamp op deze hoogtes is afkomstig van meteorieten, uitlaatgassen van raketten, vulkaanuitbarstingen (maar alleen de hele grote), maar ook van de chemische afbraak van methaan (CH4). Ook de toename in broeikasgassen, die onderin de atmosfeer tot opwarming leidt maar rond 85 km hoogte juist tot afkoeling, kan een rol spelen. We hebben er een paar jaar geleden al aandacht aan besteed maar veel was nog onduidelijk.

Nieuw wetenschappelijk onderzoek
Sindsdien heeft nieuw onderzoek meer inzichten opgeleverd. Eén daarvan is dat de afname van de temperatuur rond 85 km door de toename van broeikasgassen nauwelijks effect heeft op het onstaan van lichtende nachtwolken. Het is op 85 km hoogte in de zomer namelijk toch wel koud genoeg voor rijpvorming op meteorietenstof. De elfjarige zonneactiviteitscyclus speelt hier echter ook een rol. In perioden rond zonnemaxima wordt de vereiste lage temperatuur veel minder vaak bereikt. Een koudere atmosfeer geeft weliswaar een kleine toename van de totale massa aan ijsdeeltjes, maar vooral meer kleinere ijsdeeltjes, die minder zonlicht reflecteren en dus minder goed zichtbaar zijn. De rol van waterdamp blijkt veel belangrijker, met name de toename van waterdamp door de toename van methaan. Sinds het begin van de industriële revolutie is de hoeveelheid methaan in de atmosfeer meer dan verdubbeld. Geschat wordt dat de hoeveelheid waterdamp op 85 km hoogte daardoor met 40 procent is toegenomen, en dat ijsdeeltjes daarom vaker voorkomen en bovendien groter en beter zichtbaar zijn geworden.

Pas in 1885 voor het eerst gemeld
De eerste melding van lichtende nachtwolken stamt uit 1885. Dit wordt in verband gebracht met de uitbarsting van de vulkaan Krakatau in Indonesië. Het lijkt erop dat sinds de jaren 1960 het aantal meldingen van lichtende nachtwolken sterk is toegenomen, wat samenhangt met de toename in methaan. Het meteorietstof waarop de rijp zich afzet, is altijd in ruime hoeveelheid aanwezig geweest. De beschikbaarheid van meer waterdamp om uit te rijpen is daarom de belangrijke factor bij het verklaren van een toename van de wolken.

Toegenomen kans
Wetenschappers schatten dat vóór de industriële revolutie de kans op middelbare breedtegraden - en dus Nederland - op zichtbare lichtende nachtwolken eens per enkele tientallen jaren was, en dat heldere lichtende nachtwolken slechts eens per 100 jaar voorkwamen (grote vulkaanuitbarstingen daargelaten). Heldere lichtende nachtwolken worden tegenwoordig elk jaar wel gezien op middelbare breedtegraden. Dat verklaart ook waarom ze voor 1885 nooit gemeld werden: ze waren waarschijnlijk te zeldzaam om als een uniek fenomeen op te vallen. Met de nog altijd toenemende methaanconcentraties in de atmosfeer blijft de hoeveelheid waterdamp rond 85 km hoogte ook toenemen en zullen lichtende nachtwolken vermoedelijk voor langere tijd in de periode rond de langste dag in onze streken goed zichtbaar zijn.


Figuur 2. Reflectie door mesosferische ijsdeeltjes op het Noordelijk halfrond op 12 juni 2019 gemeten door NASA AIM satelliet (Aeronomy of Ice particles in the Mesosphere). Bron: NASA.

KNMI-Klimaatbericht door Jos de Laat en Jacob Kuiper

Bron: KNMI

[Remy]

Sja, er zijn ook meteorologen die de toename van lichtende nachtwolken toeschrijven aan de koudere lucht. Maar dat is tegenwoordig als vloeken in de klimaatkerk.

[GeneralDuke]

Ik kijk elke avond even naar het noorden, maar heb het idee dat er of te veel bebouwing is, of te veel strooilicht. Ze lijken op foto's altijd best helder, maar zijn ze zichtbaar vanuit de stad? En hoe hoog aan de hemel zijn ze meestal zichtbaar? Ik denk dat ik vanaf 15 graden ongeveer kan zien.

Sja, er zijn ook meteorologen die de toename van lichtende nachtwolken toeschrijven aan de koudere lucht. Maar dat is tegenwoordig als vloeken in de klimaatkerk.

Hoezo is dat vloeken in de klimaatkerk? In het artikel staat dat is gekeken naar de afgenomen temperatuur, maar dat het effect daarvan te klein is omdat het op die hoogte toch wel koud genoeg is.

[Remy]

Even terug gezocht.
https://t.co/RIx4OVftve?amp=1

https://t.co/JMrcKrxRIo?amp=1

[TMCThomas]

Ik kijk elke avond even naar het noorden, maar heb het idee dat er of te veel bebouwing is, of te veel strooilicht. Ze lijken op foto's altijd best helder, maar zijn ze zichtbaar vanuit de stad? En hoe hoog aan de hemel zijn ze meestal zichtbaar? Ik denk dat ik vanaf 15 graden ongeveer kan zien.

Heb ze dit jaar nog niet veel gezien maar vorig jaar waren ze hier wel erg duidelijk (iets noordelijk van Nijmegen in een dorp)



Dit waren trouwens niet de helderste van dat jaar. Dat was toen ik samen met iemand terug fietste van een feestje iets voor 3 uur 's nachts. Diegene dacht dat het het al licht werd zo helder waren ze toen. Heb ik helaas geen foto meer van, maar andere hebben wel foto's gemaakt: https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/4744456/lichtende-nachtwolken-gemist-zo-zagen-ze-eruit

[GeneralDuke]

Even terug gezocht.
https://t.co/RIx4OVftve?amp=1

https://t.co/JMrcKrxRIo?amp=1

Ja, het is bekend en begrepen dat temperaturen afnemen daar. Ik was gewoon benieuwd waarom dat vloeken in de klimaatkerk zou zijn.

Heb ze dit jaar nog niet veel gezien maar vorig jaar waren ze hier wel erg duidelijk (iets noordelijk van Nijmegen in een dorp)

Ja, ik heb ze inderdaad ook wel eens 's ochtends gezien (toen ik met een groepje wandelaars van 10.000 over de Waalbrug liep om half 5 ) maar dit jaar nog niet. Maar als ik dat zo zie op jouw foto moet het in ieder geval hoog genoeg zijn om het vanuit mijn huis te kunnen zien. Of maar gewoon eens om half 4 opstaan om te kijken...

[flyineddy]

Ik kijk elke avond even naar het noorden, maar heb het idee dat er of te veel bebouwing is, of te veel strooilicht. Ze lijken op foto's altijd best helder, maar zijn ze zichtbaar vanuit de stad? En hoe hoog aan de hemel zijn ze meestal zichtbaar? Ik denk dat ik vanaf 15 graden ongeveer kan zien.

Het hangt een beetje van de situatie af. Vorig jaar waren ze een keer op zeer uitgebreide schaal te zien. Toen waren ze vlak na zonsondergang zelfs tot bijna recht boven mij te zien vanuit mijn dorp hier in zuidoost Drenthe.
Dat duurde maar even. Na een paar minuten beperkte het zich steeds verder richting het noorden, maar het bleef nog lange tijd tot ruim boven de horizon zichtbaar. Zelfs vanuit de bebouwde kom.

Eddy.

[Remy]

Sja, ik krijg vaak de wind van voren als ik vraagtekens zet bij de CO2 en methaan als drijver van 'het klimaat' volgens sommigen is er geen discussie mogelijk en heerst de consensus.
Maar wetenschappelijke consensus is nonsense.Je hebt geen rechten om deze bijlage te bekijken.