Hitte: waarom nu ineens wel?

[TMCThomas]

Hitte: waarom nu ineens wel?


Foto: Nicky Wagenvoort

Een groot deel van de zomer tot nu toe lukte het in Nederland niet een langere periode met stabiel, zonnig en warm weer van de grond te krijgen. Als het al eens gebeurde, duurde het maar kort. En verder dan een regionale hittegolf zijn we nog niet gekomen. Maar dat lijkt nu te veranderen. Hoe komt het dat het op de valreep alsnog goed lijkt te komen?

Het wisselvallige weer van deze zomer stond in schrille tegenstelling tot het voorjaar, toen het alleen maar zonnig en droog leek te kunnen zijn. Om dit te kunnen verklaren moeten we naar de Noordpool kijken. En daar komt ook de reddingsboei van nu vandaan.

Straalstroom
Sturend voor het weer in Nederland is de straalstroom, een band met hoge windsnelheden op ongeveer 10 kilometer hoogte in de atmosfeer. Die straalstroom scheidt de koude lucht in het noorden van de warmere in het zuiden.
Tijdens het winterhalfjaar is het koude gebied rond de Noordpool een stuk groter, in de zomer juist een stuk kleiner. De straalstroom beweegt mee en ligt in de winter daarom een heel eind zuidelijker dan in de zomer. Verder is de straalstroom in de winter ook veel sterker, omdat de temperatuurverschillen aan weerszijden groter zijn en omdat in de winter de poolwervel erboven de boel nog een beetje extra opstookt.

In het voorjaar gebeuren drie dingen. De poolwervel verdwijnt, de temperatuurverschillen aan weerszijden van de straalstroom worden kleiner en het koude gebied rond de Noordpool slinkt snel. Dit jaar werd het koude gebied rond de pool extra klein, omdat zich boven de Noordelijke IJszee een lagedrukgebied vestigde. Rondom een lagedrukgebied waait de wind linksom en een beetje naar binnen. De koude lucht wordt zo netjes in het poolgebied vastgehouden en kan er maar moeilijk uit. Daardoor lag de straalstroom bij ons ver weg en hadden hogedrukgebieden, die de straalstroom ver weg willen, vrij spel. Een oneindig lange periode met droog en zonnig weer was het gevolg. We weten het allemaal nog.

In de zomer veranderde het
Toen de zomer begon, veranderde die situatie. Het lagedrukgebied in het poolgebied verdween en werd door een hogedrukgebied vervangen. Rondom een hogedrukgebied draait de wind rechtsom en een beetje naar buiten. Dat wat er aan kou nog was, kon ineens van de pool naar het zuiden stromen, ook in onze richting. De straalstroom kwam natuurlijk ook weer mee. Lagedrukgebieden, die tot dan toe steeds ver weg van ons waren gebleven, kwamen ineens weer dichtbij en namen het estafettestokje over. Toen we juni eenmaal goed en wel in waren, kwam de wisselvalligheid dan ook steeds beter op gang.


De ijssmelt in het Noordpoolgebied is de laatste tijd afgeremd, maar ligt nog wel op recordkoers. Bron: NSIDC.

In juli veranderde in die situatie maar weinig. Het hogedrukgebied in het hoge noorden bleef, de koude lucht van de pool stroomde steeds weer naar het zuiden en het koele en wisselvallige weer in onze omgeving hield aan. Tegelijkertijd was het in het poolgebied juist ongelooflijk warm. Zo warm dat het zeeijs er met een noodgang smolt. Op een bepaald moment zaten we zover onder de recordwaarden dat je je ging afvragen of dit het jaar zou zijn waarin de geografische noordpool voor het eerst zonder ijs zou komen te zitten.

NAO-index
Een maat voor het drukverschil tussen Europa en het hoge noorden is de NAO-index. In het voorjaar was die steeds positief. De straalstroom is dan gesloten en redelijk recht. En lag dus ver noordelijk, zo ver bij ons vandaan dat we alleen maar mooi weer hadden. Toen juni eenmaal goed en wel begonnen was, werd de NAO-index ineens negatief. De straalstroom ging veel meer golven en kon bij ons een stuk naar het zuiden komen. Vanaf dat moment was het met de pret dan ook gedaan en leek de zomer heel ver weg.


De NAO-index van de laatste tijd. Er is weer een positieve fase aangebroken. Bron: NOAA.

Inmiddels is het tij opnieuw aan het keren. Sinds een weekje of zo is de NAO-index weer positief en de komende tijd lijkt hij dat in grote lijnen te blijven. De luchtdruk in het poolgebied is gedaald, de kou wordt er beter vastgehouden en het smelttempo van het ijs is een stuk afgenomen, al zitten we nog wel steeds op recordwaarden. Nu de kou minder makkelijk naar het zuiden stroomt, ontstaat bij ons ook ruimte voor hogedrukgebieden. Vanaf nu wordt die kans meteen ook benut. Een nieuw hogedrukgebied breidt zich eindelijk weer eens naar Scandinavië uit en helpt zo de zomer bij ons in het zadel.

Het was dus weer de Noordpool
De sleutel voor het verloop van het weer in onze zomer lag, zoals zo vaak, dus ook dit jaar weer in het Noordpoolgebied. Hopelijk slaat de verandering van de komende dagen twee vliegen in één klap. Onze zomer wordt erdoor goedgemaakt en wellicht blijft er in het poolgebied net genoeg ijs over om een ijsloze Noordpool nog even uit te stellen.

Door: Reinout van den Born / Weer.nl

Bron: weer.nl