Kerstweer

[Jan van Ooijen]

Kerstweer

Rond kerst treedt vaak een stijging van de temperatuur op, wat ook wel "kerstdooiweer", in Duitsland Weihnachtstauwetter, wordt genoemd. Meestal ligt de temperatuur op deze dagen tussen 5 en 10 graden, maar het kan ook veel zachter zijn. Zo was in 1977 de vooravond van kerst voorjaarsachtig met in ons land temperaturen van 15 á 16 graden.

Sinds 1901 werd het in De Bilt op de eerste kerstdag veertien keer warmer dan 10 graden, het laatst in 2011 toen het KNMI een 10,6 graden als maximum noteerde. De zachtste eerste kerstdag sinds 1901 beleefden we in 1997 toen in De Bilt een temperatuur van 12,8 graden is gemeten. In Woensdrecht en Oost-Maarland werd 14,5 graden gemeten. De warmste beide kerstdagen hadden we in 1974 met 12 graden zowel op eerste als tweede kerstdag. Ook in 2011 waren de beide kerstdagen met achtereenvolgens 10,6 graden en 12,0 graden bijzonder zacht.



Kerstdagen met vorst zijn in de minderheid: tien keer bleef het in De Bilt sinds 1901 op eerste kerstdag de hele dag vriezen, terwijl tweede kerstdag veertien maal een zogenaamde ijsdag was. Zeven keer waren de beide kerstdagen ijsdagen, het laatst in 1970. Sinds 1901 lag er acht keer op beide kerstdagen een gesloten sneeuwdek in de Bilt, in 1906, 1938, 1940, 1950, 1964, 1981, 2009 en 2010. Strenge vorst is met kerst al bijna een halve eeuw niet voorgekomen: in 1964 is in De Bilt op eerste en tweede kerstdag min 12 graden gemeten, maar overdag kwam het kwik boven nul. Bovendien viel 10 tot 15 centimeter sneeuw en voor het vierde achtereenvolgende jaar kon er met kerst op natuurijs geschaatst worden.

Voor schaatsers was vooral 1961 fraai: op beide kerstdagen bleef het enkele graden vriezen bij zonnig weer met weinig wind en het ijs lag er goed bij. In 1938 ging Nederland met Kerstmis massaal op de schaats: het vroor matig tot streng, maar de zon scheen volop en er lag een dik pak sneeuw. De temperatuur kwam toen in De Bilt op tweede kerstdag niet hoger dan min 4,8 graden, de laagste middagtemperatuur ooit met kerst gemeten. In 1994 was kerst voor het eerst na bijna tien jaar winters met 's ochtends matige vorst. Die kerst is de geschiedenis ingegaan als gladde kerst. Vooral op de avond van eerste kerstdag viel regen op een bevroren ondergrond (ijzel) waardoor de wegen ijsbanen werden en twaalf mensen door de gladheid om het leven kwamen. Zo'n spekgladde kerst had ons land ook in 1933 wat zo'n 300 ongevallen opleverde.

Kerstmis 1996 was heel koud met in het zuiden 10 graden vorst. Het jaar daarop was eerste kerstdag met 12 tot 14 graden uitzonderlijk zacht. De laatste jaren was Kerst met uitzondering van 2000 en 2010 aan de zachte kant met soms temperaturen tussen 10 en 14 graden. In 1998 en 1999 ook onstuimig met storm, hagel en onweer. De storm van tweede kerstdag 1999, die vooral in Frankrijk, Duitsland en Zwitserland heeft huisgehouden was voor dit gebied één van de zwaarste van de 20e eeuw. De stormen hebben in heel Europa aan honderdendertig mensen het leven gekost en grote delen van Frankrijk in het donker gezet. Daags na Kerst zaten 3,5 miljoen Fransen (een op de vier huishoudens) zonder stroom.

Kerst 2009 en 2010 was tweemaal op rij en voor het eerste sinds 1981 een witte kerst. In 2010 lag er op eerste Kerstdag in het zuiden van Limburg zelfs 30 cm sneeuw. De grens tussen vorst en dooi pendelde tijdens de kerst 2010 over het land wat leidde tot gladheid door ijzel en winterse buien.

KNMI