Oudewijvenzomer

[Jan van Ooijen]

Oudewijvenzomer

Een periode met mooi najaarsweer wordt ook wel oudewijvenzomer genoemd, maar over de datering van dit begrip bestaan misverstanden. Volgens oude gezegden mag alleen warmte rond 8 november zo worden genoemd, maar volgens klimatologen gaat het om warme dagen tussen omstreeks 17 tot 25 september. Oorspronkelijk komt het begrip uit de Noordse of Germaanse mythologie, waarin noodlotsgodinnen wevend of spinnend werden afgebeeld. Ze beeldden daarmee de menselijke levensdraden uit. De benaming is waarschijnlijk terug te voeren op een vrouwelijke watergeest met lange witte haren. Later werd het toegeschreven aan oude breiende vrouwen en aan veldspinnen die bij rustig nazomerweer lange draden spinnen.


_{Foto A. Hilhorst}

De verwarring is begrijpelijk want het najaar kent verschillende oplevingen van de zomer met uiteenlopende benamingen. In Nederland en Vlaanderen wordt een zomerse periode rond 29 september wel Sint Michielszomertje genoemd, begin oktober heet dat kranenzomer, rond 11 oktober Sint Gummaruszomertje en 11 november spreekt men van de Sint Maartenszomer.

De Zweden noemen mooi nazomerweer Brittazomer, afgeleid van de heilige Brigitta (8 oktober), in Tsjechië spreekt men van de Sint Wenzelszomer (28 september), Engeland noemt het "St. Luke's little summer" (18 oktober), Frankrijk "l'été de St. Dénis" (vanaf 9 oktober) en Italië noemt warmte rond midden oktober de zomer van Theresia. Duitsland kent naast de "Altweibersommer" (eind september) ook "Allerheiligensommer" (begin november) en het noorden van de Verenigde Staten staat de nazomer bekend als "Indian Summer". Rusland heeft de "babje Ljeto", wat vrouwenzomer betekent. Een verklaring zou zijn dat de Russische zomer maar kort duurt net als het geluk dat een Russische vrouw in haar leven heeft.

Het warme najaarsweer hangt samen met een hogedrukgebied boven Midden-Europa, waardoor de wind in West-Europa uit het zuiden waait. Daarmee wordt warme lucht aangevoerd uit het gebied van de Middellandse Zee, waar in oktober en november nog temperaturen van 25 tot 30 graden mogelijk zijn. In ons land wordt de 25 graden in oktober soms nog overschreden en in november ligt die grens bij 20 graden. Het mooie nazomerweer kan meer dan een week aanhouden, in oktober 1921 duurde het zelfs twee weken. Meestal leidt het rustige weer 's avonds wel tot mist, die door de afnemende kracht van de zon 's ochtends steeds langzamer verdwijnt en zich soms de hele dag weet te handhaven.

KNMI