Als het nu winter was, zou de schaatskoorts zeker oplopen


Foto gemaakt door Anna Zuidema - Afsluitdijk - Een ijskoude zonsopkomst vanaf de Afsluitdijk, afgelopen winter op 12 februari.

Op de weerkaarten ontstaat de komende dagen een drukverdeling die, als het nu winter was geweest, de schaatskoorts in Nederland ongetwijfeld snel had laten oplopen. Maar het is geen winter, sterker nog: de herfst is nog maar net begonnen. Toch is wat er nu gaat gebeuren wel interessant in de ombouw naar de winter, die zich deze maanden aan het voltrekken is.

Wat we zien, is dat er vanaf het komende weekend een hogedrukgebied boven Scandinavië komt te liggen, dat de wind in Nederland in de noordoost- tot oosthoek brengt. Daarbij wordt de aangevoerde lucht, die helemaal vanuit Rusland afkomstig is, geleidelijk al wat kouder. Begin volgende week kan dit ons een aantal behoorlijk koude nachten opleveren. Overdag schijnt de zon en die slaagt er nog in om de temperaturen dan tot boven 15 graden te laten oplopen.

In de herfstmaanden, die de overgangsperiode tussen de zomer en de winter zijn, wordt de basis gelegd voor het weerpatroon dat gedurende de wintermaanden weer langere tijd hardnekkig kan zijn. Terwijl het Noordelijk Halfrond afkoelt en de temperatuurverschillen tussen de Noordpool en de (sub)tropen weer flink toenemen, wint de straalstroom aan kracht en komt naar het zuiden. Ook verschijnt de poolwervel weer op de weerkaarten.

Westcirculatie
De natuurlijke stand van het weer gedurende de wintermaanden is die waarin een westcirculatie het ene na het andere lagedrukgebied op Europa af vuurt, met storingen die bij ons af en toe regen en wind brengen. Tussendoor passeren ruggen van hogedruk die het even later opknappen. Dan kan er een koude nacht met mist tussendoor zitten en schijnt overdag de zon. Totdat een volgende storing vanuit het westen opdoemt en alles weer van voren af aan begint.

De enige spanning in zo'n situatie zit hem erin hoe sterk de straalstroom van het moment is en of de lagedrukgebieden, die erin mee trekken, zo sterk kunnen worden dat ze ook eens veel wind of zelfs een storm met zich meebrengen. Zo'n driekwart van de winters in Nederland hebben we op deze manier wel besproken. Het zijn de wisselvallige winters die maar af en toe een beetje winterweer laten zien en dat meestal niet langer dan een paar dagen. Bijvoorbeeld als koude lucht vanuit het noorden even in zo'n hogedrukgebied wordt ingevangen, of één van de hogedrukgebieden net even wat langer blijft liggen, boven onze hoofden of zelfs boven Scandinavië.

Andere dynamiek
De paar winters waarin de winter wel langere tijd toeslaat, worden door een andere dynamiek gekenmerkt. Het zijn de winters waarin de straalstroom – om wat voor reden dan ook – wordt afgeremd of naar een andere positie wordt geduwd. Bij ons ontstaat dan ruimte voor hogedrukgebieden die storingsinvloeden van de oceaan tegenhouden en koudere lucht, zodra die bij ons is binnengedrongen, de kans bieden langer hier te blijven. Het zijn de hogedrukgebieden in de omgeving van IJsland, Groenland en Schotland die dit kunnen bewerkstelligen, maar vooral de hogedrukgebieden boven Scandinavië; de hofleveranciers van schaatsweer.

Als de straalstroom naar het zuiden wordt geduwd, zoals in de afgelopen winter gebeurde toen de poolwervel was ingestort, kunnen hogedrukgebieden in het hoge noorden de macht grijpen. Dat gebeurde ook, maar leverde slechts weinig winterweer op. Er was namelijk nog een ander hogedrukgebied boven Rusland en Kazachstan en dat bracht het oosten van Europa een zuidenwind die daar steeds warme lucht aanvoerde. Een groot deel van de winter was daardoor de noordoostelijke wind, die bij ons zeker af en toe waaide, relatief zacht. Pas toen echt koude lucht begin februari alsnog het noorden van Europa veroverde, kon de winter ook nog even onze omgeving bereiken. Het werd een prachtige winterweek, maar hij duurde uiteindelijk maar kort.

Hogedrukgebied boven Scandinavië
Voor echte schaatsperiodes heb je een hogedrukgebied boven Scandinavië nodig. Dat vraagt bij ons een andere drukverdeling, namelijk één waarbij de straalstroom boven het noorden van Europa de vorm van een omegablokkade aanneemt, met een golftop boven Scandinavië. De straalstroom moet daar flink naar het noorden worden gedrongen, om het zover te laten komen. Vaak zie je de luchtdruk in de buurt van Groenland en IJsland tegelijkertijd juist dalen. Op de weerkaarten ontstaat een patroon met lagedruk bij Groenland/IJsland en hogedruk boven Scandinavië.

Zo'n situatie, die de harten van de winterliefhebbers in de maanden december, januari of februari zeker sneller had laten kloppen, lijkt zich vanaf het komende weekend voor te doen. En dat voor langere tijd. De straalstroom gaat golven, buigt op de oceaan naar het zuiden, boven Scandinavië juist naar het noorden en aan de grond vormt zich daar een hogedrukgebied, terwijl bij het zuiden van Groenland en bij IJsland lagedrukgebieden actief zijn. De wind draait bij ons naar noordoost tot oost, drogere lucht komt onze kant op en storingen maken even geen kans meer.

Het wordt ook al koeler
Wat het geheel nog bijzonderder maakt, is dat de lucht – ook al is het nog maar september – toch al geleidelijk begint af te koelen, zeker in de gebieden ten oosten van Nederland. Dat merken we begin volgende week als de temperaturen op rond 1500 meter hoogte boven Nederland tot een graad of 2 dalen en het zeker tijdens de dan heldere nachten behoorlijk koud kan worden, deels onder 5 graden. Overdag helpt de zon het kwik nog om tot boven 15 graden te stijgen.

Op de weerkaarten voor de komende 10 dagen zien we dat de kans vrij groot is dat deze drukverdeling langere tijd standhoudt. De kaarten voor de afwijkingen van de gemiddelde temperaturen geven aan dat er een groot gebied ontstaat, vanuit Siberië naar het westen (en eigenlijk tot Nederland aan toe), waarin de temperaturen (licht) beneden normaal komen te liggen. Dat is best opmerkelijk voor de septembermaand, waarin het (zie de 35 graden die we vorig op 14 september nog haalden) evenzo goed nog hoogzomers warm kan worden.

Zegt het iets over de komende winter?
Zegt het al iets voor de komende winter? Waarschijnlijk nog niet, al is het interessant. De seizoensmodellen van ECMWF, GFS en UKMO doen er nog niet veel mee. ECMWF en GFS gaan voor de komende winter van een redelijk noordelijk gelegen straalstroom uit. In de kaarten van het ECMWF heeft de voor de komende wintermaanden verwachte drukverdeling wel wat weg van dat wat er nu de komende week gaat gebeuren, met lagedruk in de buurt van Zuid-Groenland en IJsland en een naar het noorden afbuigende tak van de straalstroom bij het noordwesten van Europa. Bij het GFS brengt de noordelijk gelegen straalstroom een zacht signaal voor Schotland en de noordelijke helft van Scandinavië in de kaarten. De kaarten van UKMO zien een Azorenhogedrukgebied dat belangstelling heeft voor de centrale delen van de Oceaan. In dat geval zou de wind bij ons gedurende de wintermaanden meer uit richtingen tussen west en noord gaan waaien. Maar het is allemaal nog ver weg, en de seizoensmodellen zijn van maand tot maand erg springerig.

Door: Reinout van den Born
Bron: weer.nl

Yep, het kan best een heel koude winter gaan worden.
Zal ook een keer tijd worden. We hebben een paar flut winters gehad.
 

Citaat van: Remy op wo 15 sep 2021 - 16:28Yep, het kan best een heel koude winter gaan worden.
Zal ook een keer tijd worden. We hebben een paar flut winters gehad.
 

Ben het dit keer helemaal met je eens.