Warmte en Ostgewitter liggen op de loer


Foto: Jan-Willem de Wit.

Is het tot en met woensdag nog relatief koel in Nederland met een afwisseling van wolken en zon en vooral vandaag in het binnenland nog een paar buien, woensdagavond en in de nacht naar donderdag dringt warmere lucht binnen, vanuit het zuidoosten en met een paar buien. Vrijdag kan het in die warme lucht al tussen 25 en 28 graden worden. Als vanaf het weekend die warme lucht ook nog eens vochtig en onstabiel wordt, liggen onweersbuien op de loer. Vanuit het oosten. In Duitsland worden ze 'Ostgewitter' genoemd.

Dat de Ostgewitter een eigen naam hebben gekregen, is niet voor niets. Iedereen die ze weleens heeft meegemaakt, weet dat Ostgewitter iets speciaals hebben. In tegenstelling tot hun collega's vanuit het westen worden ze in de regel niet door koudere lucht gevolgd. Wel kunnen ze erg veel water met zich meebrengen. Het zijn vooral om die reden buien die respect afdwingen en al een reputatie hebben, nog voordat ze gevallen zijn.

De buien van 28 juli 2014
Een dag met zware Ostgewitter die veel mensen nog voor in het geheugen zit, was 28 juli 2014. Hoog in de atmosfeer trok die dag een lagedrukgebied over het noorden van Frankrijk naar het oosten. Nederland bevond zich aan de noordflank van dat lagedrukgebied in de warme lucht en behalve warm was die lucht erg vochtig. Op hoogte waaide een zuidelijke tot zuidoostelijke wind. Aan het aardoppervlak was de wind noordoostelijk.

Meteen in de nacht al dreven vanuit het zuiden een paar actieve buien het land binnen, maar die vielen in het niet bij wat er later op de dag zou gebeuren. In de ochtend ging het eerst vooral in de westelijke helft van het land los. In een strook van Midden-Brabant richting de omgeving van Amsterdam kwamen enorme wolkbreuken voor. Op sommige plaatsen viel tegen 100 millimeter in een paar uur tijd. De wateroverlast was enorm. Verder kwam het op uitgebreide schaal tot onweer en vielen hier en daar grote hagelstenen.

Nog rustig, maar erg benauwd
Zelf zat ik die ochtend in de omgeving van Arnhem op de fiets. Daar was van buien nog geen sprake. Wel was het erg benauwd. De luchtvochtigheid moet enorm hoog zijn geweest. Toen ik weer thuis kwam, was ik tenminste doorweekt van het zweet. We waren inmiddels aan het begin van de middag aangekomen. Op de regenradar was en lijn met zware buien te zien. De lijn strekte zich uit van de omgeving van Amsterdam via de regio Utrecht naar de Betuwe. Ten zuidoosten van Arnhem vormde zich een losse bui, dus voor de buienlijn uit.

We konden de bui horen. Het rommelde af en toe en de lucht ten zuidoosten van Arnhem werd steeds donkerder. Omdat de bui heel langzaam bewoog, kwamen we maar heel geleidelijk aan de rand ervan te liggen. De eerste druppen vielen, eerst met tussenpozen. Vooral als er een windvlaag was, kon het ook al even hard regenen, maar even later was het ook zomaar weer droog. Totdat we echt onder de bui terechtkwamen en het echte regenen begon. En het hagelen. Want op een gegeven moment stortten hagelstenen met een doorsnede van 3 centimeter omlaag. Die soms keihard tegen de ramen kwamen.


De witte pit, rechts bij Arnhem, is de bui waar het allemaal mee begon.

Eerst nog wel grappig
Eerst was het nog wel grappig, maar toen de zware regen en hagel aanhielden en er eigenlijk geen einde meer aan leek te komen, werden we ook wat onrustig. De buurman van twee hoog belde of we zijn dakraam dicht wilden doen. Geen onverstandig idee, want het was er al behoorlijk aan het inregenen. En ook in onze woonkamer zelf kwam ineens een straaltje water omlaag dat even snel weer verdween als dat het was gekomen.

Op de radar was goed te zien hoe we de bui voor de oude onweerslijn hadden ingeruild voor de lijn zelf. Hij lag min of meer evenwijdig aan de zuidoostelijke wind hoog in de atmosfeer, van de omgeving van Nijmegen richting Arnhem. De ene zware bui na de andere kwam door de lijn heen op Arnhem af. Elke keer als je dacht dat het ergste achter de rug was, ontstond een nieuwe cel en werd een volgende hoeveelheid water over de stad uitgestort. Het begon zo geleidelijk aan toch een redelijk imposante gebeurtenis te worden.

Het souterrain...
Eerst wat lacherig, later met een serieuzere blik keken we af en toe in het souterrain beneden. Of alles nog droog was. Het huis staat er al sinds het einde van de 19e eeuw en voor zover we wisten was het nog nooit overstroomd geweest. Toch hoorden we vanuit het bad, de douche en de wc steeds vaker onrustbarende geluiden vanuit het riool. Het leek niettemin allemaal goed te gaan, totdat ik bij een volgende inspectie alsnog tot over mijn enkels in het water terechtkwam. Binnen een paar minuten tijd was het souterrain ondergelopen.


Kolkende stromen
We belden om hulp naar familie die een kilometertje bij ons vandaag op de berg in Arnhem wonen. Ze hadden meer dan een half uur nodig om bij ons te komen. Door het almaar aanhoudende noodweer was Arnhem namelijk in een kolkende watermassa veranderd. De stad, die aan zijn noordzijde grote hoogteverschillen kent, kon het water niet meer aan. Veel wegen waren in kolkende stromen veranderd. Het water stroomde hier en daar zo hard dat je er nauwelijks meer doorheen kon. Al dat water kwam in de lagergelegen delen van de stad terecht, onder andere in ons Spijkerkwartier. Daar kon het riool de enorme toevloed niet meer aan en overstroomden steeds meer huizen. Het werd een steeds grotere chaos.

Toen de regen na ongeveer 2,5 uur eindelijk stopte, kon de schade worden opgenomen. Die was groot en het opruimen ervan in de weken erna erg zichtbaar. De combinatie van het Ostgewitter voor de buien uit, en de lijn met buien er naadloos achteraan had op de vliegbasis Deelen, 7 kilometer ten noorden van Arnhem, uiteindelijk 132 millimeter regen in de regenmeter gebracht, in twee uur tijd. Dat is 132 liter water per vierkante meter, een ongekend grote hoeveelheid in zo'n korte tijd. Tijdens het eerste uur viel 76 millimeter, een hoeveelheid die in Nederland normaalgesproken in een maand valt. Geen wonder dat de overlast in stad zo groot was. Het water, dat in de hogere delen was gevallen, kon daar niet weg en stroomde vervolgens omlaag. In de lagere delen van de stad, waar net zoveel water viel, kwam die toevloed vanaf de hogere delen er bovenopj. En dat was natuurlijk veel te veel om in korte tijd af te voeren. Het kon daar niet anders dan compleet overstromen.

Veel maatregelen
Het noodweer van 28 juli 2014 bleek voor de stad wel een 'wake-up call'. In de jaren erna zijn op veel plaatsen in de stad maatregelen genomen die een herhaling van toen moeten voorkomen. In de jaren erna zijn ze al enkele keren getest en toen ging het beter. De afgelopen jaren viel het met de buien meestal mee, maar mogelijk krijgen we tijdens het komende weekend en in de dagen daarna wel weer eens met een echt Ostgewitter te maken. En dan zullen in Arnhem toch heel wat mensen even aan 2014 terugdenken.

Door: Reinout van den Born / Weer.nl

Bron: weer.nl

Citaat van: TMCThomas op ma 08 jun 2020 - 09:51Dat de Ostgewitter een eigen naam hebben gekregen, is niet voor niets. Iedereen die ze weleens heeft meegemaakt, weet dat Ostgewitter iets speciaals hebben. In tegenstelling tot hun collega's vanuit het westen worden ze in de regel niet door koudere lucht gevolgd. Wel kunnen ze erg veel water met zich meebrengen. Het zijn vooral om die reden buien die respect afdwingen en al een reputatie hebben, nog voordat ze gevallen zijn.

Inderdaad, dit speciale gevoel komt bij mij ook altijd op bij het horen en zien van Ostgewitter. Het is een hele andere vorm van onweer. Dynamische activiteit ontbreekt vaak door de afwezigheid van de straalstroom. Bij onweer uit het zuidwesten als overgang naar koelere lucht zit er meer stroming in de bovenlucht, waardoor de waardes van de schering oplopen en buien meer georganiseerd kunnen worden. Dan kunnen randverschijnselen zoals zware windstoten, valwinden en zelfs windhozen/tornado's gecreëerd worden. Bij Ostgewitter ontbreekt deze component in veruit de meeste gevallen. Dat komt door het geblokkeerde patroon waarin Ostgewitter ontstaat, waarbij er in de bovenlucht weinig stroming is.

Toch kunnen de buien bij Ostgewitter op een geheel andere manier flink uitpakken. Dat maakt Ostgewitter (voor mij) dan ook speciaal, ze verlopen net iets anders. De buien zijn vaak minder georganiseerd, waardoor cellen in korte tijd behoorlijk kunnen opleven, maar ook weer inzakken. Dat maakt te tevens best onvoorspelbaar. Waar de 'normale' onweersbuien uit het zuidwesten bekend staan om de dynamische randverschijnselen in de vorm van wind, staat Ostgewitter bekend om de wateroverlast (en soms ook grote hagel), zoals hierboven beschreven. Dat komt juist door die trage stroming op grote hoogte, waardoor buien een lage treksnelheid hebben. De lokale verschillen worden hierdoor ook veel groter. Kortom, een interessant en ook wel onvoorspelbaar type onweer

Leuk artikel, ik volg de weerkaarten voor komende week nu al een tijdje vol interesse. Deze setting heb ik niet vaak gezien, ook de pluim van ec liegt er niet om. Vooral de zeer hoge aanhoudende dauwpuntstemperatuur vind ik opvallend. Leuk om te volgen!!

Misschien niet voor dit topic, maar amai als je ziet wat ze verwachten voor Letland, Litouwen, Wit Rusland... komende dagen dauwpunten van 23 graden en kijk eens naar de aanwezige potentiële energie. Kan daar wel eens de moeite worden.

Rechtvaardigen de verwachtingen een dedicated onweerstopic?

Citaat van: GeneralDuke op ma 08 jun 2020 - 13:00Rechtvaardigen de verwachtingen een dedicated onweerstopic?

De weermodellen en volgens mij vooral GFS lijken er zin in te hebben, maar als je kijkt naar de pluim van ECMWF dan is er toch nog wel wat onzekerheid.
Misschien eerst dit topic blijven gebruiken en als het woensdag of donderdag nog in de kaarten staat dan van dit topic een dedicated onweerskansen topic maken?
Gewoon maar een idee.

Eddy.

Ecmwf komt nu al een paar runs met een vrij explosieve setting op zaterdag middag voor NO NL. Ben benieuwd hoe dit zich gaat ontwikkelen en hoe de kt modellen dit opvatten.

Het kriebelt....bij jullie ook? 

Even kort dan. Er zijn zaterdag een paar zaken die we in de gaten moeten houden. 1) De prefrontale vore die in de loop van de dag vanuit het zuidwesten over het land trekt. 2) Mogelijk vrije convectie voor de vore uit in het oosten en noordoosten. Daar bevinden zich immers de hoogste Td's. 3) Het KF vanuit het zuidwesten als achterhoede van de onweerskans.

Lijkt er nu op dat met name de vore, en voor ons land in mindere mate de luchtmassa er vooruit, de grootste kans op mogelijk pittig onweer bieden. Details zijn uiteraard nog niet te geven, maar het lijkt me een prima setup voor rommelige multicells (0-6km max 20-25kt) die zich 's middags manifesteren langs de vore (de primaire trigger). In een later stadium kunnen dergelijke systemen elkaars outflow boundary gebruiken als trigger. Er kunnen dan lokaal flinke neerslaghoeveelheden opgetekend worden gezien de zwakke stroming op de midelevels en mogelijk lage verplaatsingsnelheid van de vore.

In het noordoosten zou in het meest optimale geval (treuzelende vore + max instraling) wellicht ook vrije convectie mogelijk zijn. Maar dan moet de stroming in de grenslaag uiteraard niet teveel noordoostelijk worden. Dat risico is echter wel vrij reëel als thermische effecten in de loop van de dag op het stromingspatroon in gaan werken. Anderzijds zou daar later advectief vanuit Duitsland en/of nabij de naderende vore e.e.a. binnen kunnen lopen, uiteraard in een vergelijkbaar multicellulair spectrum. Het KF is in eerste instantie minder actief als gevolg van de thermische status quo op hoogte maar wanneer in de nacht naar zondag of zondag overdag de boel richting het noordoosten in beweging komt zou het systeem aan activiteit kunnen winnen.

De setup is wel een fragiele met, gezien de termijn, nogal wat vraagtekens. Daarbij is de positie van de vore en het KF allesbepalend. Waarschijnlijk vertoeft het noorden t/m zondag in de warme onstabiele lucht terwijl het zuiden en midden met name in de grenslaag dan al langzaam iets afkoelen. We blijven het hele weekend dus vlakbij het grensvlak met de warmte waarbij kleine verschuivingen grote gevolgen kunnen hebben. E.e.a. wordt gemodereerd door enerzijds het Scandinavische hoog en anderzijds de aansturende cut-off ten westen van Frankrijk. Verwacht de komende dagen dan ook nog wel een paar verschuivingen. Het bovenluchtpatroon lijkt in veel gevallen zwak cyclonaal tot neutraal van aard, hetgeen dus in principe weinig voor- en nadelen biedt. Fingers crossed op een goede afloop van deze eerste zomerse setup!

Mooie uitleg Marsel!

Citaat van: Marsel op di 09 jun 2020 - 10:27Het kriebelt....bij jullie ook? 
...
Fingers crossed op een goede afloop van deze eerste zomerse setup!

Hey Marsel, leuk je hier weer eens te zien!
Kriebelen? Hier jeukt het als een gek!
Hopen op wat mooie onweersbuien hier in het noordoosten.
Ik ben alleen bang dat de timing voor mij ongunstig is.
Ik heb net een huis gekocht en we willen uitgerekend zaterdag beginnen met muren verven...

Bedankt voor de uiteenzetting, Marsel!

Edit:
De neerslagkansen en CAPE waarden in de EC pluim zijn afgelopen run verbeterd/zekerder geworden. Dat is positief.
Oude pluim:
Je hebt geen rechten om deze bijlage te bekijken.
Nieuwe pluim:
Je hebt geen rechten om deze bijlage te bekijken.

Hier nog even de Guidance Meerdaagse van het KNMI:

Citaat van: undefinedGuidance meerdaagse
Beoordeling lange termijn door meteoroloog

Geldig van donderdag 11 juni tot dinsdag 23 juni
Synoptische ontwikkeling:
Vanaf donderdag 11 juni bepaalt een hoogtelaag nabij de Golf van Biskaje het weerbeeld in het aandachtsgebied. Een zuidoostelijke stroming zorgt voor de aanvoer van warme en vochtige lucht. Aan de grond is er sprake van een gordel van lage druk, als vore behorend bij een laag nabij het westen van Frankrijk. Maar ook als gevolg van thermische effecten boven Midden-Europa. Dit zou in het weekeinde van 13-14 juni voor mogelijk stevige (onweers)buien kunnen zorgen. Volgende week ligt er boven Scandinavië en vaak ook boven de noordelijke Atlantische Oceaan een blokkerend hoog. Vanaf de oceaan vinden van tijd tot tijd cyclonale impulsen in zuidoostelijke richting, naar Zuidwest-; Zuid; of Midden-Europa plaats. Ook ligt er boven Zuidoost-Europa vaak een hoogtelaag.

Modelbeoordeling en onzekerheden:
De grootschalige ontwikkelingen zijn min of meer consistent. Aandachtspunt is het mogelijke ontstaan van stevige (onweers)buien boven onze omgeving. De setting lijkt niet erg dynamisch, met zowel aan de grond als op hoogte weinig stroming. Wel is er door de aanvoer van warme en vochtige lucht (dauwpunten > 15°C) potentieel veel energie voorradig. Al enkele runs geeft het EPS vrij hoge waarden voor CAPE. Daarbij is er vooral zaterdag een sterk neerslagsignaal. Blijkbaar zorgen convergentie aan de grond en enige cyclonaliteit op hoogte voor gemakkelijke forcering. Met name het noorden (zie bijv. EPS van Groningen) zou zaterdag-zondag vrij veel neerslag kunnen krijgen. De oper komt met 25 mm accumulatief, maar met inbegrip van convectie kan dit lokaal best het dubbele zijn. Op deze termijn is dat echter nog koffiedik kijken. Het geblokkeerde patroon blijft daarna in stand met cyclonale invloeden vanaf de Atlantische Oceaan, de afsplitsingen vinden meestal in zuidoostelijke richting plaats. In ongeveer 40% van de leden vinden de cyclonale impulsen zodanig oostelijk plaats dat ze ook het weer bij ons beïnvloeden, soms trekken ook storingen aan de noord- of noordoostkant van de cyclonale pool van de blokkade westwaarts die Nederland beïnvloeden. In ongeveer de helft van de leden overheerst de invloed van het hoog. De voorspelbaarheid van de neerslag blijft matig. In vrijwel alle leden ligt de temperatuur na het einde van de week boven normaal omdat de stroming uit aflandige richtingen tussen zuidwest en noordoost komt. Pas na het midden van de volgende week neemt het aandeel leden met een duidelijk benedennormale temperatuur toe naar 10-15%.

Samenvatting meerdaagse-periode:
Wolkenvelden met af en toe zon en vooral op donderdag enige tijd regen. Maximumtemperaturen eerst rond 20°C. Vanaf vrijdag warmer met maximumtemperaturen rond 25°C. In het weekeinde neemt de kans op (mogelijk stevige) onweersbuien toe.

Samenvatting EPS-periode:
Grote kans (80%) op vrij warm zomerweer met dagelijks kans (30-50%) op een regen- of onweersbui.

Paraaf meteoroloog: aberson

Uitgifte: 09/06/2020 01.49 uur LT

Eddy.

Wat leuk, een ouderwetse update vanuit Marsel De onweerskansen lijken stilaan groter te worden en reiken ook tot na het weekend. De kans is dus groot dat we meerdere dagen enige dreiging van onweersbuien kunnen krijgen. Op dit moment lijkt het oosten en noordoosten de gunstigste papieren te hebben zoals Marsel al schreef, maar ook elders in het land kan het door forcering toch tot een onweersbui komen. Helaas heb ik zelf komende dagen weinig tijd voor het uitgebreid te analyseren.

Overigens kunnen we wel even kort kijken wat de (stevige) buien van afgelopen dagen met het neerslagtekort hebben gedaan. Dat geeft 'slechts' een kleine knik naar beneden tot dusver, maar elke beetjes helpen natuurlijk al:
Je hebt geen rechten om deze bijlage te bekijken.

Komende periode is qua neerslag erg onzeker. Zoals vermeld kunnen onweersbuien plaatselijk voor zeer veel regen en wateroverlast zorgen, maar landelijk gezien kan het neerslagtekort toch stijgen als de buien vrij lokaal blijven. Je ziet dat ook aan het gemiddelde dat licht stijgend is. Zijn de buien meer grootschaliger, dan kan het neerslagtekort in getal flink dalen. Kanttekening is wel dat de natuur dan niet de capaciteit heeft om het overtollige water op te vangen. Wel lijkt het er dus op dat het neerslagtekort lokaal flink terug kan worden gebracht. We gaan het zien, wel weer wat spannends op de kaarten

De hoogste neerslagaccumulatie lijkt nog steeds voor het noorden te zijn weggelegd.

Hopen op een mooie onweer weekend

Jammer dat alles wat afvlakt, denk niet dat we er al te veel van moeten verwachten...
Noord Nederland misschien wel eens een leuke namiddag/avond maar als ik hier kijk voor in België dan draai ik toch eens goed met mijn ogen. Maar hopelijk zien we toch een paar leuke onweersbuitjes!

Citaat van: Maxim op do 11 jun 2020 - 10:55Jammer dat alles wat afvlakt, denk niet dat we er al te veel van moeten verwachten...
Noord Nederland misschien wel eens een leuke namiddag/avond maar als ik hier kijk voor in België dan draai ik toch eens goed met mijn ogen. Maar hopelijk zien we toch een paar leuke onweersbuitjes!

Top! ik zat er naast, ik heb hier ook een leuke avond gehad. Verschillende CG's gezien, paar serieuze donders en liters water. Meer moet da niet zijn.